HEPİMİZ AMERİKA’DA MI YAŞIYORUZ? (İçinde Rammstein olan makale:)

HEPİMİZ AMERİKA’DA MI YAŞIYORUZ?

ÖZET

Bu makale ‘Biz Amerika’da yasıyoruz’ müzik videosunu ve içinde geçen sahneleri

‘küresellesme söylemiyle baglantılı olarak analiz eder. Video ile ilgili olarak lise ögrencileri

ile yarı yapılandırılmıs görüsme teknigiyle görüsülmüs ve görüsleri toplanmıstır. Çalısmada

popüler kültür ürünleri ve görünümleri kültürel açıdan tartısılır. Ayrıca küresellesmenin

tanımları ve ortaya koydugu paradoksları irdeler.

Tarihte kültürler arasında iliskiler olmustur. Bununla beraber başarılı endüstriyel devrimler ile gelismis ülkelerin gelismis makineleri kültür ürünleri üretmekte ve

bütün dünyayı etkileri altında bırakmaktadırlar. Kitle kültürü küresel olmaya çalısırken,

geleneksel kültürlerin küresel olma gibi endiseleri yoktur. Onlar sadece yaratıldıgı yerde var

olur ve yasarlar. Böylece degisim diyalektik olmaktan çok tek yanlı olur.

Popüler Kültür ve Halk Kültürü Arasındaki Diger Ayrımlar

‘Popüler kültür’ belli bir topluluk (yerel, cografi, ulusal, dinsel, ırksal veya etnik

baglarla baglanmıs olarak tanımlanabilecek topluluklar) için farklı ifade tarzları ve kimliginde

olan formlar olarak tanımlanabilir. Popüler kültür, kisisel kültürel deger ve inançlar hesap

edilerek yapılmıs insan eseri olan ürünleri kapsar. Bunlar kisiye zevk verip oyalarken

guruplar tarafından da kabullenilirler. Popüler kültür bir medyadır. Ben ‘medya kültürü’

demeyi tercih ediyorum (Kellner:1995).

·          Popüler kültür genis ve kendilerini heterojen olarak tanımlayan insan kitlelerini içine

alır Örnegin bazı tip giysilerin giyilmesi, konusma tarzı, davranıs sekilleri, müzik

seçimi gibi birçok özellik sayılabilir.

·          Popüler kültür normları yüksek derecede bireyseldir ve sürekli degisir. Bu normları

ortaya atanlar sürekli yenileneme ve kendilerini, kültürel taraflara adapte etme

anlamında tekrar tanımlama içinde olurlar.

·          Popüler kültürde güçlü ticari ilgi alanları vardır. Halk kültürü objelerinin popüler

esdeger ürünleri vardır. Bunlar daha ucuzdur ve hızlı üretilirler aynı zamanda çok

kar bırakırlar.

·          Çogu zaman bu popüler ürünleri tüketmek prestij ve bir kimlik olarak algılanır. Bu

kimlik belli çesitte bir müzigi dinlemek, elbiseyi giymek, saç stili, bir tür diyalektik

veya argo olarak karsımıza çıkar.

·          Popüler kültür, kitaplar, filmler, televizyon, kitlesel toplantılar ( rock konserleri, spor

olayları v.b.) ile yayılır ve genelde belli bir yere baglı kalmazlar.

·          Popüler kültür içinde birinin ‘kimligi’ genellikle esnek, moda, birçok sosyal role

genis kültürün içinde bireysel olarak tanımlanabilecek bir kılıga rahatlıkla

uyabilecek bir sekildedir. Popüler kültür kimligi nadiren bir çevre tarafından

kısıtlanır. Buna ulusal ortam da dâhildir.

Buna karsın Halk kültürü asagıda sıralanmıs karakterlerde görülebilir:

·         Halk kültürü geleneksel yasam tarzını benimseyen insanları ve kullandıkları araç

gereçleri kapsar. Bir tanıma göre bu daha basit ve popüler olmamıs ya da

olamayacak eski moda yasama tarzıdır.

·         Halk kültürü genelde kırsal, birbirine tutunmus, tutucu ve genelde kendi kendine

yeten yetinen bir yasam seklidir. Güçlü aile ve asiret yapısı vardır.

·         Gelenek bir üstün özelliktir degisim yavas ve nadirdir.

·         Bireysellik geleneksel toplum deger ve standartlarına göre ikinci sıradadır.

·         Ticaret halk kültürünün bir özelligi degildir ancak halka kültürü bazı yönleriyle

kopyalanabilir, tekrar islenebilir, popüler ve ticari hakle getirilebilir.

·         Halk kültürü halk ve halktan olmayan ürünlerle birlesebilir. Bu materyal olan ve

olmayanlar diye ayrılabilir.

·         Materyal kültürü bir kültür gurubu tarafından üretilen bütün objeleri kapsar.

·         Materyal olmayan kültür ise halk bilimi dedigimiz seydir ve agızdan agza yayılır.

Bunlar halk dansları, halk türküleri destanlar, adetler ve benzerleridir. Digerleri ise

diyalektikler, inançlar ve kendilerine has ‘dünya görüsleridir’.

·         Folk kültür genelde kısmen küçük, bitisik, homojen topluluklarda kisilerarası bir

yayılım gösterir ve belli bir yere has olarak yasar.

·         Halk kültürü içindeki bireylerin ‘kimlikleri’ genellikle öncesinde belirlenmis, katı ve

net olarak bireyden beklentiler açık ve belirgindir.

Kitlesel Popüler Kültürün Özellikleri

Degerler, popüler kültürün merkezinde yer alır. Ortaya popüler ürünler, ikonalar,

kahramanlar, tutkular, ayinler, mitler ve inançlar çıkarır ve insanlar bunlar tarafından

sarılırlar. ‘Kitle’ popüler kültürü (filmler, kayıtlar, popüler edebiyat, televizyon programları

ve diger medya araçlarıyla yapılan gösteriler)

·         Popüler kültür dogası geregi ticari olarak basarılı, kendini idame ettiren,

·         Popüler kültür kendine izleyici kitleleri olusturmayı amaç edinen; kendine inanan ve

destekleyen bir toplum formu olusturan (bu toplum aynı zamanda onu tüketenlerdir

de),

·         Bu topluluklara katılım güçlü toplumsal kimlikleri olan bireylere karsıt olusmus ta

olabilir (ırksal veya etnik),

·         Popüler kültür kendisiyle ilgilenenleri adeta över.

·         Popüler kültür bir çesit yapıskandır ve üyelerini birbirine yapıstırır.

·         Popüler kültür baslangıcında öyle bir hareket olmasa da bir çesit devrimdir.

·         Popüler kültür her zaman ‘yeni’ olanı arar (reklâmlarında her zaman yeni ve

özgürlük vurgusu yapar).

·         Bununla beraber, yeni her zaman yeni degildir. _zleyiciler bir çesit kandırılırlar. Bu

popüler kültürün neden sürekli halk kültüründen çaldıgını açıklar.

Amerikan Popüler Kültürü Neden Bu Kadar Basarılı?

Dünya üzerindeki filmlerin %80 i neden Amerikan yapımı? Neden Amerikan Popüler

kültürü bunca popüler? Erisim ve fiyatlandırma gibi faktörler ayrı tutuldugunda asagıdakilerin

etkisi olabilir;

·         Amerikan kültürünün çogu _ngilizce üretilir. Ancak bütün dünyada anlasılmasa da

bu _ngilizce konusmayan ülkelerdeki bireyler için bir statü durumudur. Bu

toplulugun bireyleri _ngiliz dili kültürüne katılmayı baslı basına bir ayrıcalık olarak

görürler.

·         Amerikan popüler kültürü üreticileri ve izleyicileri çok kültürlü elemanları esliginde

bir çesit melez bir yasam gücü olusturlar.

·         Sonuç olarak çoklu bir kültür düsünüldügünde Amerikan popüler kültürü bir

referans gibi görülebiliyor.

·         Popüler kültür Amerikan toplumu odaklı bireysel mutlu olma aracı gibi

görülebiliyor (yasam, özgürlük, mutluluk arayısı). Böylece popüler kültürün

Amerikan menseli bireysel bir mutluluk aracı oldugunu söyleyebiliriz.

2001 de Hollanda da gerçeklesen ‘Avrupa Birliginde Kültürel Miras Egitimi için Politikalar’ kongresinin sonuç

bildirgesinin giris paragrafı asagıdaki gibidir:

“Kültürler dünyasıyla egitim arasındaki köprüler nasıl kurulur? Nasıl bunca genis ve

farklı kültürler arasında ortak bir Avrupa kültürü olusturulur? Nike, Coca-Cola ve Mc

Donald’s düskünlügü içinde olan çocuklarımızı nasıl kendi kültürel varlıklarına

yönlendirecegiz? Sanatın ve kültürün okullarda daha degerli hale gelebilmesi nasıl

basarılacak? Culture and School Conference Summary (2004 s.1).”

Bottery, (2006: 11) “Paradoksal olarak, kültürel küresellesmenin bir diger yanı, kültürün

standart hale getirilmesidir. Dünyaya tek bir pencereden tek bir açıdan baktırır.” demistir.

Kültür ve küresellesme birbirine zıt iki kavram gibi görünse de kültür küresellesmenin

bir parçası olagelmektedir. Kapitalizm, 'yeni yasam' tarzları ve ürünleri ortaya koyarak yeni

pazarlar yaratarak gelismektedir. Burger King reklamında Osmanlı Sarayını ve Padisahını

görüyorsak, satılmak istenen ürünün kendi degerlerimizle zenginlestirilerek sunulması

anlamına geliyor. Artık Coca-Cola reklamlarında geleneksel bayram sofrasını görüyorsak dev

Amerikan firmalarının sinsice planlanmıs reklam kampanyalarıyla yeni pazarlar olusturmaya

çalıstıklarını rahatça görebiliriz. Lays reklamında oynayan yerel aksana sahip Türk köylü

kadını aynı reklam mantıgının baska bir örnegidir. Aslında aynı çabayı yerli ürünlerimizi

yabancılastırmak için veya Batı bizi böyle görmek istiyor diye göstermek isteyenler de

karsımıza çıkmaktadır.

 Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.esosder.org ISSN:1304-0278 Güz-2007 C.6 S.22 (270-282)
Yrd. Doç. Dr. Hakan PEHLİ VAN