Kitle iletişim araçları haber verme, eğlendirme, eğitme gibi
faktörleri gerçekleştirmek, toplumsal değerlerin devamlılığını sağlamak için
“görüntü” den olabildiğince yararlanmaktadır. Haberdar etme, eğitme, eğlendirme
gibi “masum” görünüşler altında bir tüketim toplumu yaratmak için bilince ve
bilinç altına görsel enjeksiyonlar yapılmakta. S.11
Susan Sontag’a göre kapitalist toplum görüntüler üzerine
kurulu bir kültüre gereksinim duyar. “Satın almayı uyarmak ve sınıf, ırk,
cinsiyet sorularını uyuşturmak için korkunç miktarlarda eğlenceye gereksinim
vardır. Ve doğal kaynakları dahi iyi sömürmek, üretkenliği artırmak, düzeni
sağlamak, bürokratlara iş bulmak için sınırsız miktarda bilgi toplamak
zorundadır. Fotoğraf makinesinin ikili kapasitesi, yani gerçekliği hem
öznelleştirmesi hem de nesnelleştirmesi, bu gereksinimlere en iyi biçimde
hizmet eder. Onları güçlendirir. Özgür siyasal seçimin özgür ekonomik tüketime
indirgenmesi, görüntülerin sınırsızca üretilmesini ve tüketilmesini şart
koşar.” (Susan Sontag, Gotoğraf Üzerine, 6.45, 1995, s.186)
Kapitalist üretim biçimi tüketimi zorunlu kılar. Bu sistemin
ayakta kalabilmesi için üretim ve üretilen her şeyin tüketilmesi birinci
koşuldur. Tüketimin sürekli olarak arttırılması da gerekir. Tüketimin kitlelere
empoze edilmesinde reklam ve reklam fotoğrafları önemli rol oynar. Reklam
fotoğrafları çoğu kez üzerlerinde uzun uzadıya düşünülmüş, büyük gruplar
tarafından tasarımları yapılmış ve uygulanmaya konulmuş çalışmalardır. S. 37
İnsanların her biri görüntü tüketicisidir.
Sontag’a göre fotoğraflar kanıt oluşturur. “Duyduğumuz ancak
kuşkuyla karşıladığımız bir şey, bize onun fotoğrafı gösterildiği zaman
kanıtlanmış olur… Bir başka kullanım biçimindeyse fotoğraf makinesinin kaydı
doğrulayıcıdır. Bir fotoğraf belli bir
şeyin meydana geldiğinin değiştirilmez kanıtıdır. (Sontag; 1993, 20)
Körfez savaşı sırasında değişik dünya gazetelerinde petrole
bulanmış karabatak insanları Bağdat’ta ölen binlerce Irak’lıdan fazla üzdü.
Daha sonra bu karabatağın fotoğrafının bir petrol tankeri faciasından kaldığı
anlaşıldı. İnsanlar üzüldükleriyle kaldılar, ancak Bağdat’ta insanlar
öldürülmeye devam etti…. Kitle iletişim araçlarını denetleyenler, sadece
duyurmak istedikleri haberleri ve göstermek istedikleri görüntüleri sunmaktalar
insanlığa. Bu da bir “global körlüğe ve sağırlığa” neden olmakta.
Ertuğrul Algan
Ankara, Bilgi Yayınları 1990
Kitap için müzik: Marjan Farsad - Khooneye Ma