MEDYA VE KÜLTÜR: KÜLTÜRÜN MEDYA ARACILIĞIYLA KÜRESELLEŞMESİ

MEDYA VE KÜLTÜR:

KÜLTÜRÜN MEDYA ARACILIĞIYLA KÜRESELLEŞMESİ

Hasan Hüseyin TAYLAN

Ümit ARKLAN

Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: X, Sayı 1, Haziran 2008

ÖZET

Küreselleşmenin ürünlerinden biri olarak küresel kültür, gitgide kendine geniş yaşam alanları da bularak yaygınlaşmaktadır. Kuşkusuz, yaygınlaşmasında kitle iletişim araçlarının rolü yadsınamaz. Küreselleşme sürecinde aktif rol oynayan medya, medya sahipliği ve küreselleşme aktörlerinin birlikteliği bağlamında hakim kültürün diğer kültürler üzerinde başat rol oynamasına imkan sağlamaktadır. Bu doğrultuda çalışma, gerek yerel, gerekse küresel kültürün medya aracılığıyla yerelliklerin aleyhine olacak şekilde küreselleştiği varsayımından hareketle sınırlandırılmaktadır.

Çalışmada, küreselleşmenin aktörlerine ait kültürün diğer kültürlere medya yoluyla benimsetildiği ve yerel kültürlerin medyalar aracılığıyla küreselleşme sürecinde kendilerini ifade etme imkanı bulduğu yolundaki iki farklı sorunsalın tartışılması, bununla birlikte yaşam biçimi, tüketim tarzı olarak alımlanan kültürün medyanın yaydığı küresel kültürün hegemonyası

GİRİŞ: KÜRESELLEŞMEYE KÜLTÜRDEN BAKMAK

·        20. yüzyılın son çeyreğinden itibaren özellikle kitle iletişim araçlarının devasa nitelikte yaygınlaşmasıyla birlikte uluslar arası ilişkiler –bağlantılı olarak kültürler arası ilişkiler- iç içe geçerek yoğunlaşmaktadır.  Söz konusu yoğunlaşma, homojenliği ifade ettiği gibi, heterojenliği de içine alan bağlam içinde gelişmektedir. S. 86

·        İktisadi, siyasal, sosyal ve kültürel alanlarda yirminci yüzyılın sonlarında ortaya çıkan gelişmeler, küreselleşme başlığı altında değerlendirilebilir. S.86

·        Robertson (1998: 102) tarafından “tikelciliğin evrenselleşmesinin ve evrenselciliğin tikelleşmesinin iç içe geçmesini içeren derin, ikili bir süreç” olarak tanımlanmaktadır. Hall (1998b: 94) ise, küreselleşmeyi, “eklemlenmiş tikelliklerden” oluşan bir çerçevede kavrar.s.86

·        Modernleşme projesi “Batı’nın Batı dışı mazlum toplumlara” dayattığı ve Batı’nın emperyalist emellerine hizmet eden bir sürece işaret eder” (Kızılçelik 2005: 36-37). Bu bağlamda küreselleşme kapitalizmle aynı sürece karşılık gelir. S. 87

·        “Bugün adına küreselleşme denen bu tarihsel sistem, 15. yüzyıl sonları Avrupa’sında doğdu, 19. yüzyıl sonlarında dünyanın çeşitli coğrafyalarına yayıldı, günümüzde ise yerküreyi kapladı” (Kızılçelik 2004: 9). S.87

1. Küreselleşme ve Kültür: Yerelliklerin Küresel İnşasına Doğru

·        Günümüzde küresel olanla yerel olanın iç içe geçtiği yeni bir tür küreselleşme sürecinin başladığını ifade eden Stuart Hall, yeni tür küreselleşmenin Amerikan kültürünün –başka bir deyişle Amerikan yaşam tarzının- küreselleşmesi olduğunu vurgular (1998a: 39-61). Bu yeni tür küreselleşme kültür perspektifinden bakıldığında küresel –Batı merkezli ya da Amerikan- ile yerel kültürler –ötekiler- arasında etkileşimli bir süreç olarak kavranma olanağı verir.s.87-88

·        Küreselleşme, yerel kültürleri yok etmiyor, aksine kendi varlığı içine yerleştirmektedir. Buradan hareketle dünyanın kendisi, McLuhanyan anlamda bir “küresel köy” haline geldiği savı (2001), yerel kültürlerin küresel alanda temsil edilmelerini olanaksızlaştırmamaktadır. s. 87

·        Küreselleşme, yerelliği yeniden üreten bir süreç olarak, yerellikleri yok etmek yerine kendine eklemlemektedir. Bu açıdan bakıldığında, “yerelleşme kavramı, küreselleşmenin yaşam biçimleri arasındaki farklılıkları ortadan kaldırmasını gizleyici bir işleve sahiptir. Küreselleşme süreci farklılık söylemi vasıtasıyla yarattığı sonuçlara karşı direnme

odaklarını zayıflatmaktadır” (Hülür, 2000: 115). S. 87

·        Küresel (kitle) kültür, Batı merkezlidir ve İngilizce konuşur. Küresel kitle kültürünün yönlendirici gücü, Batı teknolojisi, sermayenin ve tekniğin yoğunlaşması (Hall, 1998a: 48), Batıdan yayılan – Avro-Amerikan- yaşam tarzları, değerler ve algılama biçimleridir. S. 89

·        Günümüzdeki küreselleşme, “farklılıklarla beraber yaşamaya ama bir yandan da onları yenmeye, bastırmaya, denetime almaya ve içine çekmeye” (Hall, 1998a: 55) çalışmaktadır. Ne var ki farklılıklar, küreselleşmeyle temsil olanağı bulmakla sahiciliğini koruyamamakta aksine küresel kültüre eklemlenerek küreselleşme sürecine katkıda bulunmaktadır. S. 89

2. Kültürün Medya Aracılığıyla Yayılımı

·        Kitle iletişim araçları, küreselleşme konusunda biricik güç değilse de küreselleşme sürecinin ortaya çıkmasında ve hız kazanmasında çok etkin bir rol oynamıştır. Sahip olduğu teknolojik nitelikleri nedeniyle ulusal sınırları ortadan kaldırmış, ülkeleri (özellikle de bu teknolojilere sahip olanlar lehine) birbirleri ile daha fazla “etkileşim” içerisine sokmuştur. S. 90

·        Küresel mesajlar yerelle birleşmek suretiyle küresel akışın içeriğini zenginleştirmekte (Önür, 2002: 186-187), ancak küresel akışın yerelle birleşerek zenginleşmesi de yerel kültürleri ve yerel özellikleri yerinden ederek kendi çıkarları doğrultusunda yerel özelliklerin otantikliğini kullanarak küresel kültüre katkıda bulunmaktadır. S. 90

·        Kitle iletişim araçlarının gelişmesi ve yaygınlaşması ile kültür de üretilen ve pazarlanan bir meta halini almıştır. Kitle iletişim araçları üreten gelişmiş ülkeler tarafından, bu araçları üretmekten yoksun ülkelere bir ‘medyatik ürünler’le birlikte ‘kültür’ de ihraç edilmektedir (Adıgüzel, 2001: 103). Durum böyle olunca da, “İnsanlar, toplumsal çevrelerini yorumlamak ve onlara tepki göstermek için kullandıkları imgeler, simgeler ve söz dağarcıkları için büyük ölçüde kültür endüstrilerine bağımlı” (Golding ve Murdock, 2002: 94) hale gelmekte, özellikle de elektronik sömürüye maruz kalmaktadırlar. S.90

·        Elektronik sömürgecilik zihinlere gereksinim duymakta; yabancı Batı ülkelerinden ithal edilen kitle iletişim ürünleri vasıtasıyla, Üçüncü Dünya ülkelerinde yaşayan insanların davranışlarını, arzularını, inançlarını, yaşam biçimlerini, tüketim sürecinde seçim yapma imkanlarını, tüketicilerin gözlerini, kulaklarını ya da her ikisini birden etki altına almayı amaçlamakta (McPhall, 1991: 151) olduğu için, etkiyi kolaylaştıracak ve insanları akışın yönüne kanalize edecek içerikler sunulmaktadır. Sunulan içeriklerle farklı kültürel yapıya sahip olan insanlar, makro açıdan da farklı kültürler etki altına alınmaya çalışılmaktadır. S.90

·        Kitle iletişim araçlarından yayılan iletilerle hakim kültürün diğer kültürler üzerinde

hegemonya kurması sağlanmaya çalışılmaktadır. Medya yoluyla sağlanan hegemonya zora değil, rızaya dayanan bir çerçevede gelişir. s.91

·        Hegemonyanın olduğu yerde sömürü (emperyalizm) vardır. Kitle iletişim araçlarını kültür endüstrileri olarak kabul ettiğimize göre, burada kurulmaya çalışılan hegemonya kültürel emperyalizmi de beraberinde getirmektedir. Kültürel emperyalizmin ya tek bir kültürün diğer bir kültür üzerindeki medya egemenliği (metinler, pratikler), ya da “kitle iletişim araçlarının dolayımlandırdığı kültürün” küresel düzeyde yaygınlaşması olmak üzere medya konusuna iki yönden eğildiğini görmek mümkün olabilir (Tomlinson, 1999: 44-45). S. 91

·        Batılı değerlerin, tüketim kültürünün ve yaşam tarzlarının öteki kültürlere sızarak yaygınlaşması gibi gelişmeler “kültürel emperyalizm” olarak değerlendirilir. Kültürel emperyalizm olarak değerlendirilen gerek Batı değerlerinin ve gerekse Batılı yaşam tarzlarının (ki bunlar çoğunlukla Amerikandır) başka kültürlere sızması sürecinde kitle iletişim araçları, reklamlar ve beraberinde getirdiği tüketim kültürüyle hayati  bir rol üstlenmişlerdir s. 91

·        Tüketmek artık toplumsal bir kimliğe sahip olmakla da eş anlamlı hale gelirken, insanlar tükettikleriyle ve başkaları tarafından değerlendirilir hale gelmeye başlamaktadır. Değişen tüketim kalıplarıyla birlikte değişen yaşam tarzları ve değişen kültürel tüketim biçimleri ortaya çıkmaktadır. S. 92

·        Ancak, günümüze baktığımızda ise küresel kitle kültürünün başlıca örneği olmada yaygınlık bakımından uydu televizyonlarının yerini internet almıştır. İnternet kanalıyla verilecek olan bir mesaj anında milyonlarca kişiye ulaşabilmekte, anında etkide bulunabilmektedir. Önceleri bireyler kendi mahallesinden, okulundan, arkadaş çevresinden bireylerle sohbet ederlerken, aşk yaşarlarken, sosyal bir ortamı paylaşırlarken, artık internet sayesinde ulusötesi, binlerce kilometrede bulunan bireylerle ister sesli, ister görüntülü-sesli, isterse yazılı olarak konuşabilmekte, aşk yaşayabilmekte ve sanal da olsa belli bir sosyal ortamı paylaşarak duygu, düşünce ve hislerini anlatabilmektedirler. Söz konusu bu duygu, düşünce ve mesaj aktarımı kültürel etkileşimi de hızlandırmaktadır. İnternet yoluyla küresel kitle kültürü –tüketim kültürü, yaşam tarzları ve kültürel değerler, zevkler- “hızlı” biçimde yayılmaktadır. Aslında internetin tek bir kitle iletişim aracının sahip olduğu nitelikleri aşarak birden çok kitle iletişim aracının niteliklerine sahip olduğu düşünüldüğünde söz konusu kültürel etkileşim daha etkili olabilmektedir. S. 93

·        Burada unutulmaması gereken nokta, üretilmekte ve yayılmakta olan bilgi ve haberlerin kültürel bir ürün olduğu ve ekonomik bir amaca dönük olduğudur. Söz konusu bu amaç ise kitle iletişim araçları teknolojisini üreten ülkelerin kültürünü yaymak ve küresel dünyada bu ülkelerin standartlaşmış popüler ürünlerini satmaktır (Adıgüzel, 2001: 13). Bir anlamda kültür ve enformasyon iç içe geçmiştir. S. 93

·        Kültürle enformasyonun iç içe geçmesini bir süreçle açıklayabilmek mümkündür. Bu süreç kültürün bir endüstri, medyanın da söz konusu bu endüstrinin temel araçları olarak algılandığı andan itibaren hızlanarak günümüze kadar pekişir (Güneş, 1996: 128). Söz konusu bu süreçte kültürel anlamda bir enformasyon dengesizliği söz konusudur. S. 94

·        Medyanın kültürel iletişim sürecinde kullanılması, kitle iletişim aracı üreten ülkeleri öne çıkarmış, söz konusu ülkelerin kültürel değerlerinin piyasaya sürülmesine ve reklamlarının yapılmasına neden olmuştur (Adıgüzel, 2001: 104). S. 94

SONUÇ

·        Kitle iletişim araçları, sahipliği bağlamında ve hakim kültürel kodlar açısından, kültürün üretimi ve tüketiminde, zengin bir taşıyıcılık ve yaygınlaştırma işlevi görmektedir. Kitle iletişim teknolojilerinin köken itibariyle Anglo-sakson ve Amerikan olmaları, sadece teknolojiye sahipliği değil aynı zamanda kültür akışının yönünü gösterir. Batılı yaşam tarzının, değerlerinin ve tüketim kültürünün toplamını gösteren küresel kültür, medyalar yoluyla –özellikle de televizyon, internet ve reklamcılık- kendisini ve imgelerini dünyanın tüketimine sunar. Sözgelimi Donald Duck (bizdeki alımlanmasıyla “Vak Vak Amca (!)” çizgi film endüstrisi yoluyla, Coca- Cola ve McDonald’s reklamcılık ve pazarlama dünyasıyla, Levi’s reklam ve modayla evrensel tüketim dünyasına sunulmaktadır. Sunulan sadece mal ve hizmet değil, aynı zamanda nesnelerin kültürel anlam ve imgeleridir. Küreselleşme sürecine kültürel boyuttan bakıldığında, ileri iletişim teknolojilerini ellerinde bulunduran Batı kültürleri sahip oldukları bu teknolojik üstünlük sayesinde küresel kültür aktarım sürecinde başat bir rol oynamakta, yerel kültürlerin sahip olduğu öğeleri de bu aktarım sürecine eklemlendirerek kendi kültürlerinin diğer kültürler üzerindeki başatlığını sağlamlaştırmakta ve kendi kültürel arka planlarını taşıyan ürünleri bu kültürlere hiç de zorlanmadan pazarlayabilmektedirler. S. 95

KAYNAKLAR

-         ADIGÜZEL, Yusuf. (2001), Kültür Endüstrisi: Kitle Toplumunun Açmazları,

İstanbul: Şehir Yayınları.

-         AKÇA, Gürsoy. (2003), “Küreselleşme ve Ulus-Devlet”, Selçuk İletişim, Cilt: 3,

Sayı: 1, ss. 74-81.

-         ECO, Umberto. (1991), “Göstergebilimsel Bir Gerilla Savaşına Doğru”, Kaplan,

Yusuf (Der. ve Çev.), Enformasyon Devrimi Efsanesi: Modernleşme Kuram ve

Uygulamalarının Eleştirisi, Kayseri: Rey Yayıncılık, ss. 93-105.

-         FİSKE, John. (2002), “Postmodernizm ve Televizyon”, Gürkan, Nilgün (Çev),

İrvan, Süleyman (Der), Medya Kültür Siyaset, Ankara: Ark Yayınevi, s. 29-57.

-         GOLDİNG, Peter ve Murdock, Graham. (2002), “Kültür, İletişim ve Ekonomi

Politik”, Kejanlıoğlu, D. Beybin (Çev.), İrvan, Süleyman (Der.), Medya Kültür

Siyaset, Ankara: Ark Yayınevi, ss. 59-97.

-         GÜNEŞ, Sadık. (1996), Medya ve Kültür, Ankara: Vadi Yayınları.

-         HALL, Stuart. (1998a,) “Yerel ve Küresel: Küreselleşme ve Etniklik”, King,

Anthony D. (Der.), Kültür, Küreselleşme ve Dünya-Sistemi, Ankara: Bilim ve

Sanat Yayınları, Ankara, ss. 39-61.

-         HALL, Stuart. (1998b), “Eski ve Yeni Kimlikler, Eski ve Yeni Etniklikler”, King,

Anthony D. (Der.), Kültür, Küreselleşme ve Dünya-Sistemi, Ankara: Bilim ve

Sanat Yayınları, ss. 63-96.

-         HALL, Stuart. (1999), “İdeolojinin Yeniden Keşfi: Medya Çalışmalarında Baskı

Altında Tutulanın Geri Dönüşü”, Küçük, Mehmet (Der. ve Çev.), Medya

İktidar İdeoloji, Ankara: Ark Yayınevi, ss. 77-126.

-         HAMELİNK, Ceas. (1991), “Merkez ve Çevre Ülkeler Arasındaki Enformasyon

Dengesizliği”, Kaplan, Yusuf (Der. ve Çev.), Enformasyon Devrimi Efsanesi:

Modernleşme Kuram ve Uygulamalarının Eleştirisi, Kayseri: Rey Yayıncılık,

ss. 257-277.

-         HANNERZ, Ulf. (1998), “Çevre Kültür Senaryoları”, King, Anthony D. (Der.),

Kültür, Küreselleşme ve Dünya-Sistemi, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, ss.

139-169.

-         HÜLÜR, Himmet. (2000), “Toplumsal Bilim Söyleminde Yerellik”, Selçuk İletişim,

Cilt: 1, Sayı: 3, ss. 103-116.

-         KELLNER, Douglas. (1991), “Reklam ve Tüketim Kültürü”, Kaplan, Yusuf (Der.

ve Çev.), Enformasyon Devrimi Efsanesi: Modernleşme Kuram ve

Uygulamalarının Eleştirisi, Kayseri: Rey Yayıncılık, ss. 75-91.

-         KIZILÇELİK, Sezgin. (2004), Zalimler ve Mazlumlar: Küreselleşmenin İnsani

Olmayan Doğası, Ankara: Anı Yayıncılık.

-         KIZILÇELİK, Sezgin. (2005), Batı Bataklığı, Ankara: Anı Yayıncılık.

-         KIRCA, Süheyla. (2001), “Medya Ürünlerinin Küresel Yayılımı, Yerelleştirilmesi,

Ulusaşırı Kimliklerin Yaratılması”, Doğu-Batı Dergisi, Popüler Kültür Sayısı,

Yıl: 4, Sayı: 15, ss. 173-184.

-         KİNG, Anthony D. (1998), “Giriş: Kültür Mekanları, Bilgi Mekanları”, King,

Anthony D. (Der.), Kültür, Küreselleşme ve Dünya-Sistemi, Ankara: Bilim ve

Sanat Yayınları, ss. 17-37.

-         LULL, James. (2001), Medya İletişim Kültür, Güngör, Nazife (Çev.), Ankara: Vadi

Yayınları.

-         MCLUHAN, Marshall ve Bruce R. Povers. (2001), Global Köy, İstanbul: Scala

Yayıncılık.

-         MCPHALL, Thomas L. (1991), “Yeni Uluslararası Enformasyon ve İletişim

Düzeni”, Enformasyon Devrimi Efsanesi: Modernleşme Kuram ve

Uygulamalarının Eleştirisi, Kayseri: Rey Yayıncılık, ss. 141-164.

-         MUTLU, Erol. (2005), Globalleşme, Popüler Kültür ve Medya, Ankara: Ütopya Yayınevi

Sanatın Dili Nasıl Bir Dünyayı Resmeder

Bilindiği üzere en sık kullanılan dil günlük dildir. Felsefeci de, sanatçı da, bilim adamı da günlük yaşamını sürdürürken bu dili kullanır. Günlük dil dünyayı bir biçimde resmeden bir araçtır.

Burada “bir biçimde” derken günlük dilin en yaygın iletişim aracı olmasına rağmen, yalnızca tikeller (tikel durumlar, nitelikler vb.) hakkında konuşmaya yaradığının altı çizilmelidir. Ancak tikeller hakkında konuşmak için tikellerden daha fazlasına ihtiyaç vardır. Kavramlar, yani tümeller… “Bu masada dört kitap var” önermesi “bu masa” diye gösterilen tikel hakkındadır ama “masa”, “dört”, kitap” gibi kavramlar olmaksızın dile getirilemez. Günlük dil kuşkusuz tikeller dünyasını resmeder

Günlük dil kuşkusuz tikeller dünyasını resmeder. Ancak resmi yaparken kaçınılmaz olarak kullandığı aygıtların başında tikel nesne adları olduğu kadar tümellerin adları da bulunmaktadır. Her yargı verme bir tümeli gerektirir. Tümeller olmadan yargıda bulunulamaz. Ancak günlük dil içine doğan, bu dil içinde yaşayıp giden bireyler, sorulduğunda genellikle tikeller hakkında konuştuklarını söylerler; tikeller hakkında konuşabilmek için tümelleri de konu edinmeleri gerektiğini fark edemeyebilirler.

Bilim ve felsefe dilinin konusunun görünenin ardındaki şey olduğunu söylemek mümkündür. Duyulara konu olan ile bunların ardındaki bulunduğunu sandığımız/aradığımız şeyin birbirleriyle ilişkisinin ne olduğu, görünmeyenin görüneni açıklayıp açıklamadığı sorusu, yalnızca felsefe ve bilimin değil, kendine özgü yollarla sanatın da meşgul olduğu bir sorudur.

“Sanat dili nasıl bir dünyayı resmeder?” sorusuna bir cevap bulabildiğimizi düşünüyorum: Bu öznel deneyim dünyasını resmeder; diğer dillerden bu yönüyle ayrılır. Bu durumu bilim dili – sanat dili ayrımı üzerinden gösterebiliriz:

Bilimin dili nesnel, gözlem ve deneyim ile olgu olarak saptayacağımız bir dünyayı resmeder. Dünya olguların dünyasıdır ve bilim dili bu dünyanın fotoğrafını çeker; onları birbiriyle ilişkili olgular biçiminde düzenler. Örneğin “bütün metaller ısıtılınca genleşir” cümlesi zihnin kurucu olduğu mantıksal bir resmin ifadesidir. Mantıksallık, resmin herkes için ortaklaşa olmasını mümkün kılar. “Metal” derken, “metal”in ortak, iletilebilir anlamına işaret ederiz. Kant’ın terimiyle bu ve benzeri yargılar deney yargılarıdır. (Algı yargısı değildir). Böylece bilim görüneni dile getiren algı yargılarından hareketle onun ardındaki yasaya ulaşır. Bu yasayı da deney yargısı biçiminde ifade eder.

Oysa sanatın dili söz konusu olduğunda durum değişir. Artık mantıksal bir resimden değil, olguyu metaforlar yoluyla kendine nesne yapan öznel bir dilden söz edilecektir. Yazının merkezi noktası da bu öznel dilin neye yöneldiği/neyi nesne kıldığıdır. Burada Paul Klee’nin özdeyiş haline gelmiş şu sözünü hatırlamakta fayda var: “Sanat görüneni yansıtmaz, görünmeyeni görünür kılar.” Başka türlü dendikte, sanat eseri bir şeyi temsil eder, ama temsil ettiği şey taklit ettiği şey değildir. Nitekim bir resim yalnızca bir nesnenin tuvale aktarılmış biçim ve renklerinden çok daha fazla birşeydir. Bu biçim ve renkler yalnızca sanatçının dışındaki nesneye ait değildir, sanatçının yarattığı nesneye de aittir.

Sanatın dünyayı resmederken kullandığı dilin bir tür duygu dili olduğu, resmedilenin zihindışı dünyadan çok, sanatçının resmettiği şey karşısındaki iç halleri, duygu dünyası olduğu iddiasından kalkarak Odgen ve Richard’ın “The Meaning of the Meaning” adlı eserlerinde yaptıkları sembolik dil - duygusal dil (Odgen & Richards, 1923:149) ayrımını benimseyebiliriz. Örneğin “Kız kulesi İstanbuldadır” ifadesi bir tasvir ifadesidir. Kavramların semboller yerine konmasıyla oluşturulmuştur. Oysa, “seni dünyalar kadar seviyorum” ifadesi duyguları gösterir. Ancak duyguların, bu arada sevginin ölçülebilir bir niceliği olmadığı için ancak bir metaforla gösterilebilir.

Sonuç Olarak:

Günlük dil, mümkün olan en ekonomik kullanımla gündelik hayatımızı kolaylaştıran bir araç; bilim dilinin amacıysa doğa hakkında genel yargılara ulaşmaktır. Sanat dilinin amacı ise günlük dilin tikel nesneler hakkındaki algı yargılarını ya da bilim dilinin deney yargılarını tekrar etmek değildir. O, çekilen bir acının, duyulan bir özlemin vb. bu özlem ya da acıyı çeken kişi için ne kadar biricik olduğunu, bu acı ya da özlemi çeken ya da çekmeyen herkese bildirmenin yollarının araştırılmasıdır.

Sanat dili, söz gelimi şiir bahis konusu olduğunda, mevcut günlük dil kalıplarını ve iletişim kodlarını değiştiren bir dil haline gelir. Zira duyguların biricikliğini aktarmak söz konusu olduğunda günlük dilin alışılmış kalıpları bu duyguları yaşasın ya da yaşamasın yeterli olamıyor. Böylece yeni anlatım kalıplarına, yeni biçimlere ihtiyaç hâsıl oluyor. Bu ihtiyacı da sanatçı gideriyor.

Duyguları aktaran dil de aslında bir yerde ölçülerden söz eder. Nitekim “seni dünyalar kadar” seviyorum cümlesi ile “seni 3 kg. seviyorum” cümlesi arasında, duygu miktarı

göstermeleri açısından bir fark yoktur. Ancak, elbette duygular ağırlık ya da uzunluk ölçüleriyle tartılıp ölçülebilir değillerdir. Tam da bu nedenle, yine de bir ölçü belirtmek adına “dünyalar kadar” sevmekten söz edilmektedir. Burada da duyguların dile dökülmesi bir “nicelik”, yani “miktar” ifade ediyor. Ancak buradaki asıl fark, niceliği gösterirken matematiğin diline başvurmak zorunda kalmayışımızdır. Aslolanın iletişim olduğu bu noktada matematiğin “kesin” diline ihtiyaç duymayan bir bildirişim ortamı vardır. Duyguların herkeste ayrı ayrı tezahür etmesi, her bireyin kendi yaşantısını adeta biricik gibi idrak etmesi neticesinde ortak bir duygu yoğunluğundan söz etmek güçtür. Sanatçı bu farklı yoğunlukta olduğu düşünülen duyguları farklı dilsel kalıplarla ifade etmeye çalışır. Oysa matematik dilinin konusu olan olguların ölçülmesinde ortak bir ölçü bulmak ve uygulamak çok daha kolaydır.

[Beytulhikme An International Journal of Philosophy, June 2011, V. 1]

 Prof. Dr. Hakan Poyraz

HEPİMİZ AMERİKA’DA MI YAŞIYORUZ? (İçinde Rammstein olan makale:)

HEPİMİZ AMERİKA’DA MI YAŞIYORUZ?

ÖZET

Bu makale ‘Biz Amerika’da yasıyoruz’ müzik videosunu ve içinde geçen sahneleri

‘küresellesme söylemiyle baglantılı olarak analiz eder. Video ile ilgili olarak lise ögrencileri

ile yarı yapılandırılmıs görüsme teknigiyle görüsülmüs ve görüsleri toplanmıstır. Çalısmada

popüler kültür ürünleri ve görünümleri kültürel açıdan tartısılır. Ayrıca küresellesmenin

tanımları ve ortaya koydugu paradoksları irdeler.

Tarihte kültürler arasında iliskiler olmustur. Bununla beraber başarılı endüstriyel devrimler ile gelismis ülkelerin gelismis makineleri kültür ürünleri üretmekte ve

bütün dünyayı etkileri altında bırakmaktadırlar. Kitle kültürü küresel olmaya çalısırken,

geleneksel kültürlerin küresel olma gibi endiseleri yoktur. Onlar sadece yaratıldıgı yerde var

olur ve yasarlar. Böylece degisim diyalektik olmaktan çok tek yanlı olur.

Popüler Kültür ve Halk Kültürü Arasındaki Diger Ayrımlar

‘Popüler kültür’ belli bir topluluk (yerel, cografi, ulusal, dinsel, ırksal veya etnik

baglarla baglanmıs olarak tanımlanabilecek topluluklar) için farklı ifade tarzları ve kimliginde

olan formlar olarak tanımlanabilir. Popüler kültür, kisisel kültürel deger ve inançlar hesap

edilerek yapılmıs insan eseri olan ürünleri kapsar. Bunlar kisiye zevk verip oyalarken

guruplar tarafından da kabullenilirler. Popüler kültür bir medyadır. Ben ‘medya kültürü’

demeyi tercih ediyorum (Kellner:1995).

·          Popüler kültür genis ve kendilerini heterojen olarak tanımlayan insan kitlelerini içine

alır Örnegin bazı tip giysilerin giyilmesi, konusma tarzı, davranıs sekilleri, müzik

seçimi gibi birçok özellik sayılabilir.

·          Popüler kültür normları yüksek derecede bireyseldir ve sürekli degisir. Bu normları

ortaya atanlar sürekli yenileneme ve kendilerini, kültürel taraflara adapte etme

anlamında tekrar tanımlama içinde olurlar.

·          Popüler kültürde güçlü ticari ilgi alanları vardır. Halk kültürü objelerinin popüler

esdeger ürünleri vardır. Bunlar daha ucuzdur ve hızlı üretilirler aynı zamanda çok

kar bırakırlar.

·          Çogu zaman bu popüler ürünleri tüketmek prestij ve bir kimlik olarak algılanır. Bu

kimlik belli çesitte bir müzigi dinlemek, elbiseyi giymek, saç stili, bir tür diyalektik

veya argo olarak karsımıza çıkar.

·          Popüler kültür, kitaplar, filmler, televizyon, kitlesel toplantılar ( rock konserleri, spor

olayları v.b.) ile yayılır ve genelde belli bir yere baglı kalmazlar.

·          Popüler kültür içinde birinin ‘kimligi’ genellikle esnek, moda, birçok sosyal role

genis kültürün içinde bireysel olarak tanımlanabilecek bir kılıga rahatlıkla

uyabilecek bir sekildedir. Popüler kültür kimligi nadiren bir çevre tarafından

kısıtlanır. Buna ulusal ortam da dâhildir.

Buna karsın Halk kültürü asagıda sıralanmıs karakterlerde görülebilir:

·         Halk kültürü geleneksel yasam tarzını benimseyen insanları ve kullandıkları araç

gereçleri kapsar. Bir tanıma göre bu daha basit ve popüler olmamıs ya da

olamayacak eski moda yasama tarzıdır.

·         Halk kültürü genelde kırsal, birbirine tutunmus, tutucu ve genelde kendi kendine

yeten yetinen bir yasam seklidir. Güçlü aile ve asiret yapısı vardır.

·         Gelenek bir üstün özelliktir degisim yavas ve nadirdir.

·         Bireysellik geleneksel toplum deger ve standartlarına göre ikinci sıradadır.

·         Ticaret halk kültürünün bir özelligi degildir ancak halka kültürü bazı yönleriyle

kopyalanabilir, tekrar islenebilir, popüler ve ticari hakle getirilebilir.

·         Halk kültürü halk ve halktan olmayan ürünlerle birlesebilir. Bu materyal olan ve

olmayanlar diye ayrılabilir.

·         Materyal kültürü bir kültür gurubu tarafından üretilen bütün objeleri kapsar.

·         Materyal olmayan kültür ise halk bilimi dedigimiz seydir ve agızdan agza yayılır.

Bunlar halk dansları, halk türküleri destanlar, adetler ve benzerleridir. Digerleri ise

diyalektikler, inançlar ve kendilerine has ‘dünya görüsleridir’.

·         Folk kültür genelde kısmen küçük, bitisik, homojen topluluklarda kisilerarası bir

yayılım gösterir ve belli bir yere has olarak yasar.

·         Halk kültürü içindeki bireylerin ‘kimlikleri’ genellikle öncesinde belirlenmis, katı ve

net olarak bireyden beklentiler açık ve belirgindir.

Kitlesel Popüler Kültürün Özellikleri

Degerler, popüler kültürün merkezinde yer alır. Ortaya popüler ürünler, ikonalar,

kahramanlar, tutkular, ayinler, mitler ve inançlar çıkarır ve insanlar bunlar tarafından

sarılırlar. ‘Kitle’ popüler kültürü (filmler, kayıtlar, popüler edebiyat, televizyon programları

ve diger medya araçlarıyla yapılan gösteriler)

·         Popüler kültür dogası geregi ticari olarak basarılı, kendini idame ettiren,

·         Popüler kültür kendine izleyici kitleleri olusturmayı amaç edinen; kendine inanan ve

destekleyen bir toplum formu olusturan (bu toplum aynı zamanda onu tüketenlerdir

de),

·         Bu topluluklara katılım güçlü toplumsal kimlikleri olan bireylere karsıt olusmus ta

olabilir (ırksal veya etnik),

·         Popüler kültür kendisiyle ilgilenenleri adeta över.

·         Popüler kültür bir çesit yapıskandır ve üyelerini birbirine yapıstırır.

·         Popüler kültür baslangıcında öyle bir hareket olmasa da bir çesit devrimdir.

·         Popüler kültür her zaman ‘yeni’ olanı arar (reklâmlarında her zaman yeni ve

özgürlük vurgusu yapar).

·         Bununla beraber, yeni her zaman yeni degildir. _zleyiciler bir çesit kandırılırlar. Bu

popüler kültürün neden sürekli halk kültüründen çaldıgını açıklar.

Amerikan Popüler Kültürü Neden Bu Kadar Basarılı?

Dünya üzerindeki filmlerin %80 i neden Amerikan yapımı? Neden Amerikan Popüler

kültürü bunca popüler? Erisim ve fiyatlandırma gibi faktörler ayrı tutuldugunda asagıdakilerin

etkisi olabilir;

·         Amerikan kültürünün çogu _ngilizce üretilir. Ancak bütün dünyada anlasılmasa da

bu _ngilizce konusmayan ülkelerdeki bireyler için bir statü durumudur. Bu

toplulugun bireyleri _ngiliz dili kültürüne katılmayı baslı basına bir ayrıcalık olarak

görürler.

·         Amerikan popüler kültürü üreticileri ve izleyicileri çok kültürlü elemanları esliginde

bir çesit melez bir yasam gücü olusturlar.

·         Sonuç olarak çoklu bir kültür düsünüldügünde Amerikan popüler kültürü bir

referans gibi görülebiliyor.

·         Popüler kültür Amerikan toplumu odaklı bireysel mutlu olma aracı gibi

görülebiliyor (yasam, özgürlük, mutluluk arayısı). Böylece popüler kültürün

Amerikan menseli bireysel bir mutluluk aracı oldugunu söyleyebiliriz.

2001 de Hollanda da gerçeklesen ‘Avrupa Birliginde Kültürel Miras Egitimi için Politikalar’ kongresinin sonuç

bildirgesinin giris paragrafı asagıdaki gibidir:

“Kültürler dünyasıyla egitim arasındaki köprüler nasıl kurulur? Nasıl bunca genis ve

farklı kültürler arasında ortak bir Avrupa kültürü olusturulur? Nike, Coca-Cola ve Mc

Donald’s düskünlügü içinde olan çocuklarımızı nasıl kendi kültürel varlıklarına

yönlendirecegiz? Sanatın ve kültürün okullarda daha degerli hale gelebilmesi nasıl

basarılacak? Culture and School Conference Summary (2004 s.1).”

Bottery, (2006: 11) “Paradoksal olarak, kültürel küresellesmenin bir diger yanı, kültürün

standart hale getirilmesidir. Dünyaya tek bir pencereden tek bir açıdan baktırır.” demistir.

Kültür ve küresellesme birbirine zıt iki kavram gibi görünse de kültür küresellesmenin

bir parçası olagelmektedir. Kapitalizm, 'yeni yasam' tarzları ve ürünleri ortaya koyarak yeni

pazarlar yaratarak gelismektedir. Burger King reklamında Osmanlı Sarayını ve Padisahını

görüyorsak, satılmak istenen ürünün kendi degerlerimizle zenginlestirilerek sunulması

anlamına geliyor. Artık Coca-Cola reklamlarında geleneksel bayram sofrasını görüyorsak dev

Amerikan firmalarının sinsice planlanmıs reklam kampanyalarıyla yeni pazarlar olusturmaya

çalıstıklarını rahatça görebiliriz. Lays reklamında oynayan yerel aksana sahip Türk köylü

kadını aynı reklam mantıgının baska bir örnegidir. Aslında aynı çabayı yerli ürünlerimizi

yabancılastırmak için veya Batı bizi böyle görmek istiyor diye göstermek isteyenler de

karsımıza çıkmaktadır.

 Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.esosder.org ISSN:1304-0278 Güz-2007 C.6 S.22 (270-282)
Yrd. Doç. Dr. Hakan PEHLİ VAN

Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook: ”görülüyorum öyleyse varım”

Toplumsal Paylaşım Ağı Facebook: ”görülüyorum öyleyse varım”

 

İlk toplumsal paylaşım ağları 1990’lı yılların sonlarında oluşturulmaya başlanmıştır. Tanınan ilk toplumsal paylaşım ağı 1997 yılında kurulan SixDegrees’dir. Milyonlarca kullanıcıya ulaşmakta başarılı olan site, aynı başarıyı ilgiyi sürdürmek konusunda gerçekleştiremeyerek, 2000yılında verdiği hizmeti sona erdirmiştir. SixDegrees’in popülaritesini sürdürememesinin nedeni kullanıcıların arkadaş tekliflerini kabul ettikten sonra sitede yapacakları alternatif uygulamaların olmaması ve sitenin farklı etnik kimliklerle buluşma konusundaki yetersizlikleri olmuştur. (boyd ve Ellison, 2007)

2004 yılına gelindiğinde ise Facebook olgusu ortaya çıkmıştır. Başlangıçta sadece Harvard Üniversitesi’nin e-posta adresinesahip olan kullanıcılarla sınırlı olan Facebook ortamı, zamanla birçok üniversite ağını da desteklemeye başlamıştır. 2005 yılında ise, lise öğrencilerini de ağına katan Facebook sonrasında herkesin kullanımına açılmıştır.

Toplumsal paylaşım ağlarının tanımı ve kapsamı:

Toplumsal paylaşım ağları, dar anlamıyla dünya genelindeki bilgisayar ağlarını ve kurumsal bilgisayar sistemlerini birbirine bağlayan elektronik iletişim ağı olarak tanımlanan İnternetin gelişmesiyle bireyleri farklı bireylerle sanal uzamda buluşturan web tabanlı hizmetlerdir. Geniş anlamda ise, bireylerin sınırları belli olan bir sistem içerisinde açık veya yarı açık profil oluşturmasına izin veren, farklı kişilerle bağlantı paylaşımında bulunan kişilerin listesini, bu kişilerin bağlantılı olduğu diğer kişilerin listesini gösteren web tabanlı hizmetler olarak tanımlamaktadır(boyd ve Ellisin, 2007)

Dunbar’a göre, dedikodu türleri yeni kültürel etkileşim alanları yarattığı gibi genel itibariyle bireylerin farklı bireylerle olan ilişkilerinde nerede olduklarını gösteren toplumsallaşma yönelik bir araç olarak görülür. (1998)

Hemen tüm toplumsal paylaşım ağlarında üye olabilmek için cinsiyet, yaş, ikamet, eğitim durumu, hobi, ilgi alanı, beceri, zevk gibi özellikleri hakkında bilgi veren bir form doldurulması gerekmektedir. Türkiye’deki toplumsal paylaşım ağlarına Mynet ve Yonja örnek verilebilir.

Profil sayfasını ziyaret eden diğer Yonja kullanıcıları, profili ziyaret edilen üyenin ekledikleri müzikleri dinleyebilir, resimleri görüntüleyebilirler. Kullanıcılar profil oluşturduktan sonra Hotmail, Yahoo ve Gmail hesaplarında bulunan arkadaşlarına davetiye gönderebilir ve Yonja kullanıcısı olan arkadaşlarını bulabilirler.

1998 yılında kurulan Mynet, Türkiye’nin ilk Türkçe portalıdır.

Dünyada ve Türkiye’de Facebook kullanım örüntüleri

·         Arkadaş bulmak amaçlı

·         Denetim ve gözetim amaçlı

·         Video, resim, fotoğraf, müzik, fikir paylaşımı amaçlı

·         Oyun oynamak amaçlı

·         Örgütlenme amaçlı

·         Siyasal amaçlı: Siyasal partiler ve adaylar, seçim dönemlerinde Facebook’u siyasal reklam amacıyla kullanmaktadır.

·         E-Ticaret amaçlı: Facebook ticari olarak, herhangi bir ürünü ideal tüketici kitlesi için görünür kılar. Burada yararlanılacak en önemli araç ise reklamlardır. Facebook ortamında reklamlar, Facebook ortamında hesabı bulunan kişilerin profillerine yazdıkları bilgilere göre hedef kitle belirlemesi üzerinden gösterilir. Örneğin, belli bir kozmetik ürün 18-25 yaş grubu arasındaki kadınlara yönelik olarak üretilmişse, bu ürünün tanıtım ve pazarlama etkinliklerinin de ideal tüketici kitlenin hedef alınarak yapılması gerekmektedir.

Gittikçe e-ticaret faaliyetlerini arttıran Facebook, yeni başlattığı “market longe” uygulaması ile seçtiği ürünleri arkadaş listesindekilere tavsiye edip satan kullanıcılara yüzde 10 komisyon ödemektedir. Şimdiye değin çoklukla eğlence ve toplumsallaşma ortamı olan ve bu yöndeki uygulamaları ile öne çıkan Facebook, yeni başlattığı bu uygulama ile üyelerin ticaret yaparak gelir elde etmesinde de olanak sağlamaktadır.

Cinsel amaçlıihbar amaçlı

ü  Facebook kullanımı ile bağlayıcı toplumsal sermaye arasındaki ilişkin yönü nasıldır?

Ø  Facebook kullanımı ne kadar yoğunsa, köprü kurucu toplumsal sermaye de o kadar fazladır. Bir insanın psikolojik durumu ne kadar iyi olursa köprü kurucu toplumsal sermayesi de o kadar fazla olur; Psikolojik durumun iyi olması Facebook kullanımı ile köprü kurucu toplumsal sermaye arasındaki ilişkiyi dengede kılar.

Kalkedon, 2014

 Ali Toprak

Ayşenur Yıldırım

Senem Börekçi

Eser Aygül

Mutlu Binark

Tuğrul Çomu

Kalkedon Yayıncılık

2014